Najlepsze występy turniejowe wszech czasów

Każdy szachista marzy o zagraniu genialnego ruchu lub spektakularnej partii. Profesjonalni zawodnicy liczą na rozegranie znakomitego turnieju i zdobycie pierwszej nagrody. Jednak tylko najlepsi z najlepszych mają prawo twierdzić, że rozegrali najlepszy turniej w historii.

Kto odniósł większy sukces: Emanuel Lasker, który uzyskał wynik 13/13 pkt w Nowym Jorku w 1893 roku, czy też GM Bobby Fischer, który wygrał Mistrzostwa Stanów Zjednoczonych w 1963 roku z wynikiem 11/11? A może do miana najlepszego występu turniejowego w historii powinien pretendować któryś ze współczesnych mistrzów świata, na przykład GM Garry Kasparov lub GM Magnus Carlsen? Aby rozstrzygnąć powyższą kwestię, przeanalizujemy niektóre z najwspanialszych występów turniejowych wszech czasów, wykorzystując do tego ocenę dokładności gry na podstawie opracowanego przez Chess.com systemu CAPS!

• Jak działa system CAPS?
• Nominacje
• Wyróżnienia
• Nr 5 — Veselin Topalov, Mistrzostwa Świata FIDE 2005
• Nr 4 — Anatoly Karpov, Linares, 1994 r.
• Nr 3 — Garry Kasparov, Linares, 2001 r.
• Nr 2 — Hans Niemann, Tournament Of Peace 2023
• Nr 1 — Magnus Carlsen, Chorwacja, Grand Chess Tour 2019

Jak działa system CAPS?

System CAPS (ang. Computer Aggregated Precision Score) mierzy dokładność ruchów, sprawdzając, jak bardzo odpowiadają one optymalnym ruchom silnika komputerowego, a następnie przyznając ocenę w zakresie od 0 do 100. Wynik bliski wartości 0 oznacza, że praktycznie każdy ruch był poważnym błędem, a im bliżej 100, tym bardziej „bezbłędna” była gra z punktu widzenia silnika. Więcej informacji na temat działania systemu CAPS można znaleźć w tym artykule.

Jedną z zalet systemu CAPS jest to, że nie bierze pod uwagę Elo przeciwników, a zatem możliwe jest porównywanie turniejów z poprzednich lat tylko i wyłącznie na podstawie jakości ruchów zawodników.

Nominacje

Aby wybrać najlepszy występ wszech czasów, oceniliśmy niektóre z najsłynniejszych zwycięstw turniejowych, jakie kiedykolwiek osiągnięto. W porządku chronologicznym są to:

• Lasker — 13/13 w Nowym Jorku w 1893 r.
• Lasker — 16/20 w Nowym Jorku w 1924 r.
• Fischer — 11/11 w Mistrzostwach Stanów Zjednoczonych 1963-64
• Karpov — 11/13 w turnieju w Linares w 1994 r.
• Kasparov — 10,5/14 w turnieju w Linares, 1999 r.
• Kasparov — 7,5/10 w turnieju w Linares, 2001 r.
• Topalov — 10/14 w Mistrzostwach Świata FIDE 2005
• Carlsen — 8/10 w Pearl Spring w 2009 r.
• Caruana — 8,5/10 w turnieju Sinquefield Cup 2014
• Carlsen — 8/11 w Chorwacji w 2019 r.
• Carlsen — 7,5/9 w turnieju Grenke Chess Classic 2019
• Niemann — 8/9 w turnieju Tournament Of Peace 2023
• Gukesh — 9/10 na 45. Olimpiadzie Szachowej w 2024 r.
• Erigaisi — 10/11 na 45. Olimpiadzie Szachowej w 2024 r.

Wyróżnienia

Zanim przejdziemy do zwycięzców, przyjrzyjmy się kilku niesamowitym występom, które nie znalazły się w pierwszej piątce naszego zestawienia.

Nie jest zaskoczeniem, że wyniki Laskera sprzed ponad 100 lat były najmniej dokładne — CAPS ocenił je na poziomie 90,6 i 91,1. Wyraźnie widać, że aby obecnie zdominować zawody najwyższej rangi, trzeba grać z większą dokładnością niż kiedyś. Doskonały wynik Fischera w mistrzostwach USA był jak na jego czasy również niesamowity, ale wynik 94,6 to i tak za mało, by dorównać niektórym współczesnym zawodnikom.

Zadziwiające jest to, że wynik Fischera jest lepszy od wyniku GM-a Fabiano Caruany, który Amerykanin uzyskał w turnieju Sinquefield Cup w 2014 roku. To dość zaskakujące, że w rozgrywkach, w których Caruana wygrał pierwsze siedem partii z rzędu, pokonując m.in. Carlsena, Hikaru Nakamurę i innych silnych zawodników, osiągnął jednocześnie jeden z najniższych wyników (CAPS – 94,5) spośród wszystkich analizowanych występów.

Niedawne występy Gukesha Dommaraju i Arjuna Erigaisiego na Olimpiadzie Szachowej w Budapeszcie również były imponujące (CAPS odpowiednio 95,4 i 95,6 punktów), ale nie na tyle dobre, by znaleźć się w pierwszej piątce naszego zestawienia.

Nr 5 — Veselin Topalov, Mistrzostwa Świata FIDE 2005

• Wynik: 10/14
• CAPS: 95,8

Przed Mistrzostwami Świata FIDE w 2005 roku (był to turniej dwukołowy — przyp. tłum.) eksperci przewidywali, że prawdopodobnie zwycięży Viswanathan Anand, Veselin Topalov lub Peter Leko. Bułgarski szachista grał jednak agresywne szachy w stylu Kasparova (Rosjanin przeszedł przed turniejem na szachową emeryturę) i już po pierwszej połowie turnieju zostawił wszystkich rywali daleko w tyle, uzyskując wynik 6,5/7.

Topalov mógł podejrzewać, że będzie to dla niego udany turniej już po pierwszej rundzie, w której pokonał Leko czarnymi figurami, grając niezwykle prowokacyjne otwarcie.

Nr 4 — Anatoly Karpov, Linares, 1994 r.

• Wynik: 11/13
• CAPS: 95,9

Do 1994 roku GM Anatoly Karpov pięciokrotnie przegrywał z Kasparovem mecz o mistrzostwo świata i wszystko wskazywało na to, że jego błyskotliwa kariera zbliża się już ku końcowi. Niemniej jednak, w Linares, Karpov rozegrał „turniej życia”. W niezwykle silnych zawodach, w których udział wzięli m.in. Kasparov, Anand, Topalov oraz GM Vladimir Kramnik, wygrał dziewięć partii, a cztery zremisował i ostatecznie zakończył turniej na pierwszym miejscu, wyprzedzając Kasparova o 2,5 pkt.

Mając już zapewnione pierwsze miejsce w turnieju, Karpov pokonał w ostatniej rundzie GM-a Alexandra Beliavsky'ego w 20 posunięciach. W końcowej pozycji czarne nie mogą uratować skoczka z a4.

Nr 3 — Garry Kasparov, Linares, 2001 r.

• Wynik: 7,5/10
• CAPS: 96

Kasparov wygrał więcej turniejów niż jakikolwiek inny czołowy zawodnik. Według CAPS, swój najlepszy występ zanotował w 2001 roku w Linares — turnieju, który wygrał rekordowo aż dziewięć razy. W 2001 roku odniósł pięć zwycięstw, nie przegrał ani jednej partii i zakończył turniej z przewagą trzech punktów nad resztą stawki. Co zaskakujące, wszyscy pozostali uczestnicy turnieju zajęli wspólne drugie miejsce z wynikiem 4,5/10 pkt.

Powyższa partia była ostatnią rozstrzygniętą partią klasyczną w długiej rywalizacji pomiędzy Kasparovem i Karpovem. Choć trudno w to uwierzyć, ale był to ich już 166. pojedynek w szachach klasycznych! Kasparov opisał go w następujący sposób: „[to jedna] z moich najbardziej pamiętnych [partii]. Dzięki energicznej i konsekwentnej grze udało mi się wykorzystać błąd Karpova w debiucie (nie zawsze mi się to udawało), a zwycięstwo dodatkowo sprawiło, że zostałem samotnym liderem po pierwszym kole” (Kasparov vs Karpov: 1988 - 2009). Przez resztę turnieju przewaga Kasparova tylko rosła.

Nr 2 — Hans Niemann, Tournament Of Peace 2023

• Wynik: 8/9
• CAPS: 96,8

To oczywiste, że najlepsi zawodnicy z czasem grają coraz dokładniej, więc nie powinien dziwić fakt, że blisko szczytu naszej listy znajduje się turniej z 2023 roku. To, co może jednak szokować niektórych czytelników, to fakt, że wcale nie chodzi tu o występ aktualnego bądź byłego mistrza świata, ale kogoś, kto otwarcie mówi, że ma do tego tytułu aspiracje, czyli GM-a Hansa Niemanna.

W 2023 r. Niemann całkowicie zdominował turniej Tournament of Peace, uzyskując wynik 8/9 i wygrywając zawody z trzema punktami przewagi nad najbliższymi rywalami. Po tym turnieju Niemann porównał swój występ do słynnego wyniku Fischera z Mistrzostw Stanów Zjednoczonych, w którym Amerykanin zdobył komplet 11 pkt.

Two lone Americans up against the world, facing immeasurable odds

Victorious 53 years apart at the legendary Tournament of Peace

8/9: 2946 performance rating

I know of no better life purpose than to perish in attempting the great and the impossible pic.twitter.com/qjZlhRIYJp

— Hans Niemann (@HansMokeNiemann) November 30, 2023

Niewiele osób spodziewało się wówczas po Niemannie tak dobrego występu, jednak w kolejnym roku Amerykanin udowodnił, że jest w świetnej formie, zwiększając swój ranking z 2659 do 2734 Elo.

Nr 1 — Magnus Carlsen, Chorwacja, Grand Chess Tour 2019

• Wynik: 8/11
• CAPS: 97

Czy naprawdę spodziewałeś się, że na szczycie naszej listy znajdzie się ktoś inny? Carlsen nie bez powodu ma najwyższe Elo w historii szachów, a jak widać na powyższej grafice, jest też najdokładniej grającym zawodnikiem wszech czasów.

W Zagrzebiu Magnus pokonał m.in. takich arcymistrzów jak Ding Lirena, Nakamurę, Iana Nepomniachtchiego, Anisha Giriego i Maxime'a Vachier-Lagrave'a, nie ponosząc przy tym ani jednej porażki w całym turnieju. Wygrana Carlsena z Nepomniachtchim była dla Norwega pierwszym zwycięstwem w szachach klasycznych z późniejszym rywalem o tytuł mistrza świata — wcześniej były mistrz świata cztery razy musiał uznawać wyższość swojego przeciwnika.

Czy pominęliśmy jakiś ważny, fantastyczny występ na turnieju? Jeśli tak, to koniecznie daj nam o tym znać w poniższej sekcji komentarzy.